نرخ فیلتراسیون گلومرولی GFR

نرخ فیلتراسیون گلومرولی GFR یا Glomerular filtration rate یک معیار اندازه گیری برای مشخص کردن میزان خون در حال عبور از کلیه ها در هر دقیقه است و با توجه به بالا و یا پایین بودن آن میتوان به میزان سلامت کلیه ها ی هر شخص پی برد. اگر GFR شما مقدار بسیار پایین و کمی باشد، این بدین معناست که کلیه هایتان به درستی عمل نکرده و بدن شما مقداری از سموم را در درون خود نگه می دارد. بسته به شرایط و موقعیت های هر فرد، راه های متفاوتی از طریق تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی روانه برای افزایش میزان GFR وجود دارد . البته در مواردی که شخص از میزان بسیار پایین نرخ فیلتراسیون گلومرولی برخوردار است و کلیه های او در وضعیت خوبی قرار ندارند باید به پزشک متخصص مراجعه کرده و از دارو ها و درمان های متناسب با وضعیت خود استفاده نماید.

ازوتمی چیست؟

ازوتمی به معنای BUN و کراتینین بالاست (اختلال آزمایشگاهی) ولی اورمی یعنی ازوتمی به علاوه علائم بالینی.

عملکرد کلیه با ارزیابی GFR مشخص می شود. GFR حجمی از پلاسما است که در هر دقیقه از یک ماده خاص (مایعی که در کلیه نه ترشح دارد و نه بازجذب) پاک می شود. کلیرانس هم به همین ترتیب تعریف میشود. کلیرانس هر مادهای یعنی حجمی از پلاسما که در عرض یک دقیقه از آن ماده پاک میشود. مثلا وقتی میگوییم کلیرانس استامینفون ۲۰ است یعنی در عرض یک دقیقه ۲۰ سی سی پلاسما از استامینوفن پاک میشود. همان طور که گفته شد برای محاسبه GFR باید از کلیرانس ماده ای استفاده شود که در کلیه نه ترشح شود و نه بازجذب و بهتر است این ماده از خود بدن باشد. برای محاسبه GFR به طور معمول از کلیرانس کراتینین استفاده میکنیم.کراتین از توده عضلانی به دست میآید. یعنی حاصل متابولیسم اسیدهای آمینه عضلات ماده ای به نام کراتین است که در کبد به کراتینین تبدیل میشود و از طریق کلیه ها دفع میشود.

نکته: سطح کراتینین خون (در صورت عدم اختلال عملکرد کلیه) به موارد زیر بستگی دارد:

• حجم توده عضلانی
• جنسیت
• رژیم غذایی پر پروتئین
• TPN

مصرف برخی داروها که با ترشح Cr تداخل میکنند مانند آمیلوراید، سایمتیدین ، ترمی متوپریم

در چه مواردی سطح کراتینی خون کم میشود؟

• ­کاهش توده عضلانی: کاشکسی و سرطانها ….
• ­سوء جذب
• ­مصرف کورتون
• نارسایی کبد

برای بدست آوردن کلیرانس کراتینین نیاز به جمع آوری ادرار ۲۴ ساعته داریم.

نکته:GFR را میتوان به وسیله فرمول Cockroft محاسبه کرد: GFR=(140­age)*Weight/Pcr*72

نکته: این فرمول برای مردان است و در زنان چون توده عضلانی کمتر است باید در+ عدد ۰.۸۵ ضرب شود.

نکته: برای محاسبه GFR میتوان از کلیرانس انسولین و اینولین نیز استفاده کرد. اخیراً سیستاتین C به عنوان مارکری معتبر جهت اندازه گیری GFR و بررسی عملکرد کلیه معرفی شده است. این ماده یک پروتئازاست و توسط تمام سلولهای هسته دار ساخته می شود. بازجذب و ترشحی در کلیه ندارد و فقط فیلتر میشود و با توده عضلانی و رژیم غذایی فرد ارتباطی ندارد. به همین علت ازCr دقیق تر است. تنها بیماریهای تیروئیدی میتوانند سطح آنرا تحت تاثیر قرار دهند.

کراتینین و کلیرانس کراتینین: کراتینین از تجزیه ی طبیعی بافت عضلانی بدست می آید. وقتی که کراتینین تولید می شود، از راه کلیه ها دفع می شود و در ادرار ترشح می شود. پزشک این تست را برای بررسی عملکرد کلیه ها  درخواست می کند. توانایی کلیه برای کنترل میزان کراتینین، کلیرانس کراتینین نام دارد، از آن برای تخمین میزان فیلتراسیون گلومرولی GFR استفاده می شود. این معیار میزان جریان خون کلیوی را نشان می دهد.

عملکرد طبیعی کلیه ها و GFR

تمام حجم خون بدن چندین بار در روز از کلیه ها رد می شود.  کلیه ها بخش مایع خون را وارد نفرون می کنند، و بیشتر مایع دوباره به خون بازجذب می شود. مایع و مواد زائدی که کلیه ها بازجذب نمی کنند، به ادرار ترشح می شود.

میزان جریان خون کلیوی نرخ فیلتراسیون گلومرولی GFR نام دارد. GFR مستقیما قابل اندازه گیری نیست، و در این حالت از کراتینین و کلیرانس کراتینین استفاده می شود.

کلیه ها کراتینین را وارد ادرار می کنند، و تقریبا چیزی از آن بازجذب نمی شود.

مقدار خونی که کلیه ها می توانند در هر دقیقه از کراتینین پاک کنند، کلیرانس کراتینین نام دارد. کلیرانس کراتینین در افراد جوان سالم حدود ۱۲۵ میلی لیتر در دقیقه است. GFR بر اساس سن، جنسیت، اندازه ی بدن متغیر است. معمولا کلیرانس کراتینین تخمین خوبی از GFR است.

نتایج تست کراتینین و کلیرانس کراتینین

GFR و یا کلیرانس کراتینین پائین می تواند نشان دهنده ی بیماری کلیوی باشد. کاهش عملکرد کلیه ها می تواند به صورت حاد یا مزمن باشد. تکرار این دو معیار می تواند در طول زمان نوع بیماری کلیوی حاد یا مزمن را مشخص کند.

عملکرد کلیه ها و کلیرانس کراتینین به صورت طبیعی با افزایش سن کاهش می یابد. خوشبختانه، کلیه ها ظرفیت عملکردی بالای دارند. بیشتر افراد می توانند با از دست دادن حتی نیمی از عملکرد کلیه خود، بدون هیچ علامتی به زندگی ادامه دهند.

پزشکان برای تعیین شدت بیماری مزمن کلیوی از سیستم مرحله بندی استفاده می کنند که در آن از GFR استفاده شده است:

مرحله ی ۱: GFR 90  و یا بالاتر (عملکرد طبیعی کلیه ها)

مرحله ی ۲: GFR 60 تا ۹۰ (افت خفیف عملکرد کلیه ها)

مرحله ی ۳: GFR 30 تا ۵۹ (افت متوسط عملکرد کلیه ها)

مرحله ی ۴: GFR 15 تا ۲۹ (افت شدید عملکرد کلیه ها)

مرحله ی ۵: GFR کم تر از ۱۵ (نارسایی کلیوی، معمولا فرد نیاز به دیالیز دارد)

افراد بالاتر از ۶۰ سال ممکن است  سطح کراتینین طبیعی داشته باشند ولی GFR و کلیرانس کراتینین پائین داشته باشند.

علل اصلی بیماری کلیوی مزمن، فشار خون بالا و دیابت است. اگر این مشکلات وجود داشته باشد، قدم اول کنترل این اختلالات است. (رژیم غذایی، ورزش، دارو). اگر این موارد وجود نداشت، بررسی بیشتری لازم است.

بسیاری از افراد تا وقتی که GFR و کلیرانس کراتینین افت شدید نداشته باشد، نیاز به دیالیز ندارند.